Democracy 4, oyunculara – yaratıcısının sözleriyle – siyasi sistemimizi etkileme fantezisi vermek için tasarlanmış bir oyun serisinin en son sürümüdür. Bu, modern siyaset sismik bir değişim geçirirken uzun yıllar boyunca gelişen uzun soluklu bir seri aslında. Oyun, ana akım siyasetin hiç bu kadar ilgi çekici olmadığı bir zamanda geldi diyebiliriz. Selefinin bu kadar çabuk demode olmasına neden olan da siyasetteki bu değişimdi. Democracy 3, 2013 yılında, modern siyasetin büyük bir kısmı değişmeye başlamadan hemen önce yayımlanmıştı.
Her zaman polis devleti kurmak ya da vergileri kaldırmak gibi absürt siyasi simülasyonlara izin veren bir seri oldu kendisi. Yine de, Democracy 3 bile deflasyonu hafifletmek için para basmak veya sınıra dev bir duvar inşa etmek gibi politikaların yaygınlaşacağını tahmin edememişti. Demokratik politikaların 2013’ten bu yana değiştiğini söylemek yanlış olmaz, bu nedenle 13 Ocak 2022 tarihi itibariyle resmi olarak erken erişimden çıkan Democracy 4 oyununun değişen zamanımıza uyum sağladığını söyleyebiliriz; bu devam oyunu günümüz siyasetine benziyor.
Democracy 4 oyununun değişiklikleri aşamalı. Çok daha fazla politika, geliştirilmiş bir görsel arayüz ve bazı hafif hikaye anlatma mekanikleri eklendi ama çoğunlukla yıllar önce yapılmış bir dizi sistemin aynı yapısı kullanılıyor. Kendi nişine bağlı kalmış ve bir şekilde kitlesini büyütmüş bir seri için aynısının daha fazlası yerleşik seçmen kitlesini tatmin edebilir ama daha iyi olup olamayacağını merak etmekten kaynaklanan memnuniyetsizlikten kaçamaz. Democracy 4, Positech Games tarafından yapılan ve stüdyonun gerçekten tek bir kişi, Cliff Harris, olduğunu belirtmenin uygun olduğunu düşünüyorum. Oyunun arkasında dev gibi bir ekip yok.
Cliff Harris, sanat eserleri veya ek programlama gibi şeyler için diğer çalışanları istihdam ediyor ama Democracy 4 esas olarak onun oyunu. Bu konuyla ilgili ne zaman bir siyasi simülatör oynasanız, kendinize “Bu oyunu kim yaptı ve ne düşünüyorlardı?” diye sormak zorunda kalıyorsunuz. Democracy serisinin önceki bölümleri ve erken erişim incelemeleri, oyunda başarılı olmanın tek geçerli yolunun yaratıcılarının özel siyasi dünya görüşünü uygulamak olduğunu öne süren hayal kırıklığına uğramış oyuncuların eleştirilerini çekti. Gelin, bunu biraz örneklendireyim.
Örneğin, bazıları sosyalist politikalar uygulamadığınız sürece ülkenizin sadece darmadağın olacağını öne sürdü. Bu durum, Democracy 4 oyununun küresel oyuncu verilerinin oyun içi görünümü ile bir şekilde çelişiyor ve çoğu oyuncunun sağ eğilimli politikalar uyguladığını gösteriyor ama bu çelişki bile oyundaki tüm faktörlerin basitleştirilmesi. Belki de çoğu oyuncunun sağ eğilimli politikalar uygulamasının nedeni, varsayılan oyun ülkesinin Amerika Birleşik Devletleri olması ki bu ülke dünyadaki diğer ülkelerle karşılaştırıldığında sağ eğilimli, özellikle oyunda oynanabilen diğer ülkelerle karşılaştırıldığında – Birleşik Krallık, Fransa, İspanya, İtalya ve Güney Kore.
Her karmaşık konuda olduğu gibi, en başarılı stratejinin farklı yorumları için yeterli kanıt var ama Cliff Harris, oyunculara politikasını oyuna dahil etmediğini garanti ediyor. Bunu tam da oyuncular bundan rahatsız olduğu için yapıyor. Bu oyun modern siyasetin ne olduğunu göstermeyi amaçlıyor: inanılmaz derecede karmaşık ve çoğu zaman sinir bozucu. Karmaşık, oyunun tanımlayıcı özelliği. Mesela, satranç karmaşıktır. Democracy 4 de bu bağlamda karmaşık bir oyundur. Oyunun mekaniklerinin karmaşıklığı, aşılmaz bir öğrenme eğrisine sahip bir oyun olarak anlaşılmamalıdır.
Aksine, Democracy 4 oyununun kullanıcı arayüzü son derece basit. Oyuncular, yedi kapsamlı politika kategorisine ayrılmış baloncuklardan oluşan bir tabloya bakarak ülkelerini yönetirler: Dış Politika, Refah, Ekonomi, Vergi, Kamu Hizmetleri, Kanun ve Düzen ve Ulaşım. Baloncuklar, oyuncunun sonuçları kontrol etme yeteneğini göstermek için renk kodlu. Baloncukların çoğu gri ama mavi, kırmızı ve yeşil baloncuklar da göreceksiniz. Gri ile diğer renkler arasında tek bir fark var, o da oyuncunun bunları doğrudan değiştirebilmesi. Gri baloncuklar değiştirebileceğiniz politikalardır.
Geri kalan her şey benim veri noktaları dediğim şey. Bir politikaya tıkladığınızda, politikaya yapılan yatırımı artırmak veya azaltmak için bir ölçek kaydırma seçeneği sunulur. Ölçeği hareket ettirdikçe, yaptığınız değişikliklerin etkileyeceği çeşitli veri noktalarını görebilirsiniz. Veri noktaları genellikle mavi baloncuklar olarak görüntülenir. Bunları doğrudan değiştiremezsiniz, ancak etkileyebilirsiniz. Örneğin, kurumlar verginiz yükseltebileceğiniz, düşürebileceğiniz veya kaldırabileceğiniz bir politikadır ve bu seçeneklerden herhangi biri gayri safi yurtiçi hasılayı etkileyecektir. Politikalar genellikle birçok veri noktasını etkiler ve bazen diğer politikaları da etkilerler.
Örneğin, polis vücut kameralarını yürürlüğe koyduysanız ve polis gücünüzün boyutunu genişletmeyi seçtiyseniz, polis gücünüz büyüdükçe vücut kamerası politikasının maliyetinin artacağını göreceksiniz. Veri noktaları gerçekten iyi veya gerçekten kötüyse, duruma bağlı olarak Teknolojik Avantaj (yeşil) veya Teknoloji Geri Kaldı (kırmızı) gibi görünecektir. Gerçekte, sadece kaydırıcıları hareket ettirerek ülkenizi yeni bir ütopyaya veya tam bir yıkıma getirebilirsiniz. Tüm bu politikalar, bir sonraki seçimde size oy vermeyi seçecek ya da sizi oyun dışı bırakacak olan sabit seçmen demografilerindeki popülerliğinizi etkiler.
Bu demografik özellikler, Vatansever, Çevreci veya Liberal gibi siyasi sempati ve kimlik gruplarının yanı sıra Orta Gelirli veya Çiftçi gibi grupların bir karışımıdır. Buna ek olarak, demografik özellikler belirli bireyler için örtüşebilir. Bu durum, her bir politika dalını denetlemek üzere seçtiğiniz bakanlarınız için de geçerlidir. Eğer seçmenleri mutsuz ederseniz, size karşı oy kullanırlar. Bakanları mutsuz ederseniz, istifa ederler ve temsil ettikleri kitle arasında sizi daha sevimsiz hale getirirler. Tüm demografik gruplar arasındaki desteğiniz, bakanlarınız ve partinizin muhalefete kıyasla üye sayısının bir kombinasyonu size siyasi sermaye sayınızı verir.
Siyasi sermaye her turda üretilir ve oyundaki tek gerçek kaynaktır. Siyasi sermaye, hangi politikaları artırabileceğinizi, azaltabileceğinizi, uygulayabileceğinizi veya kaldırabileceğinizi belirler. Örneğin, siyasi sermayesi düşük olan bir politikacı askere alamaz veya sağlık hizmetlerini yürürlükten kaldıramaz, ancak popüler bir politikacı bunu yapabilir. Peki, Democracy 4 karmaşık ama eğlenceli mi? Democracy serisinin önündeki engellerden biri, oyunculardan kendi eğlencelerini yaratmalarını isteyen diğer strateji oyunlarıyla aynı damarda olması. Oyunda hedef yok. Bunun yerine, yönettiğiniz ülke için kişisel hedefler belirlemeniz gerekiyor.
Democracy 4 içerisinde eğlenebilmek için merak ve deneme duygusuna sahip olmanız gerekir; aksi takdirde oyun çabuk sıkıcı hale gelecektir. Tek bir oyun 5 dakika ile bir saat arasında sürebilir ama nadiren tek bir oyun bundan daha uzun sürer. Oyunda yaratıcılığınıza ilham verecek bazı başarılar var. Belki de Amerika Birleşik Devletleri’ni her zaman olması gereken sosyalist cennete dönüştürmek istiyorsunuz ya da George Orwell’in 1984’ünü ironik bir şekilde uygulamak istiyorsunuz ya da belki de siyaset umurunuzda değil ve sadece seçmenler tarafından evrensel olarak sevilene kadar ılımlı politikalar uygulamak istiyorsunuz. Bunlar, eğlenceli başarımlar.
Democracy 2 oyunundan beri bu seriyi tanıyorum. Bu oyuna harcadığım saatlere rağmen yerleşik formülde yapılan küçük değişikliklerin deneyimi tazelemeye yettiğini gördüm. Önceki oyunlarda elde edemediğiniz birçok yeni politika modern siyaset çağıyla ilgili. Yeni politikalar arasında şunlar yer alıyor: Kripto Para Vergisi veya yasağı), Evrensel Temel Gelir, Cinsiyet Geçiş Politikası, Sentetik Et Araştırması, Karbon Yakalama ve Depolama, Seks İşçiliğini Yasallaştırma, Mahkum Oylaması, Zorunlu Mikroçip İmplantları, Havaalanlarını Yasaklama ve daha birçok eğlenceli şey. Democracy 4 ayrıca bir önceki oyunun genişleme paketlerindeki özellikleri de uyguluyor.
Cliff Harris, Democracy 3: Extremism paketinin grubun en çok satanı olduğunu söyledi, bu nedenle bu daha radikal politikalar ve mekanikler yeni oyunda da var. Örneğin, oyuncu ülkesinde büyük bir bölünme yaratırsa, kendinizi düşük eşitlikten kaynaklanan Sınıf Savaşı gibi bir krizin içinde bulabilirsiniz. Kriz, oyuncunun Acil Durum Güçleri almasıyla sonuçlanabilir. Bu yetkiler geçicidir ama normal şartlar altında ortalama 20’lerde olan siyasi sermayenizi maksimum 50’ye çıkarırlar. Buradaki fikir, hükümetinize bir krizin üstesinden gelmek için köklü reformlar yapma yeteneği vermektir ama bunu yapmak zorunda değilsiniz.
Bunun yerine, acil durum yetkilerini zorunlu mikroçipleri veya daha barışçıl zamanlarda geçirilmesi imkansız olan diğer aşırı politikaları yürürlüğe koymak için kullanabilirsiniz. Bu, elbette, önerdiğiniz reformları geçirmek için bir strateji olarak kasıtlı olarak bir kriz üretme fırsatını açar. Ülkenizde değişimi uygulamanın daha barışçıl ve uzun vadeli yöntemleri de vardır ve bunlar farklı bir şekilde ödüllendiricidir. Bazı politikalar düşük maliyetli ve düşük etkilidir, ancak uzun bir süre boyunca toplumunuzun doğasını temelden değiştireceklerdir. Örneğin, bir Sosyal Adalet Vakfı daha fazla vatandaşın kendisini “Liberal” olarak tanımlamasına yol açacaktır veya Günlük Okul Duaları politikası daha fazla vatandaşın kendisini “Dindar” olarak tanımlamasına yol açacaktır.
İlk döneminizde etkisini göremeyebilirsiniz ama yedi yıl boyunca gençlerin dine dua etmesi, yatıştırmak zorunda kalacağınız ya da sonuçlarına katlanacağınız bir seçmen kitlesinin büyümesine neden olabilir. Bu uzun kuyruklu politikalar ve etkiler sadece seçmen demografisine özgü değildir. Bazen daha önemli bir konuya yapılan küçük katkılar, yönetiminiz için büyük sorunlara veya zaferlere yol açabilir. Bunun en bariz örneği iklim değişikliği ya da borç krizidir. Yıllarca bütçe açığınızı ya da çevre reformlarınızı ihmal etmeniz, sert önlemler almadan üstesinden gelemeyeceğiniz sorunlardan oluşan bir ölüm sarmalıyla sonuçlanacaktır.
Bu sorunlardan kaçınmayı öğrenmek, Democracy 4 içerisinde sahip olabileceğiniz en büyük başarı duygularından biridir. Yüksek üretkenlik veya eşitlikçi toplum için mükemmel bir koşul fırtınası yaratmak gibi iyi şeyler de olabilir. Ne yazık ki bunlardan gerçekten kurtulmaya çalışmadığınız sürece bunlar kendilerini sürekli olarak pekiştirme eğilimindedir. Oyun için gerçekten tek bir eleştiri var ve bu on yılı aşkın bir süredir seriye yöneltilen eleştiriyle aynı: Bazen illüzyon bozuluyor. Seride keyfin mutlak zirvesi, durumu ustalıkla analiz ettiğinize ve uyguladığınıza inanmak. Bunun tam tersi ise tüm bunların nasıl olup da işe yaradığına dair şaşkınlıktır. Kafa karışıklığı her zaman başarısızlıkla eşleştirilmez ama daha ziyade oyunda delicesine dengesiz görünen faktörler var.
Burada ne demek istediğimi biraz açıklayayım: Ülkelerin farklı demografik özelliklere sahip olması gerekir. Fransa, Amerika Birleşik Devletleri’nden daha sosyalisttir, Kanada da İspanya’dan daha az dindardır. Bu da ülkelerin politikalara farklı tepkiler verdiği anlamına gelir. Amerika Birleşik Devletleri’nde kürtaj reformu tehlikeli olabilirken, Kanada’da değildir. Bu önemli bir tasarım kararıdır; farklı ülkelerde oynamak somut olarak farklıdır ama bu ülkelerin doğasını temelden değiştirmek gülünecek kadar basittir. Fransa olarak oynarsanız, 1. turda oyuna başladığınızda toplumun yüzde 80’inden biraz azı kendini sosyalist olarak tanımlayacaktır.
Fransa’nın küçük işletme hibelerini maksimuma çıkarmak (4 siyasi sermaye gibi küçük bir maliyetle) sosyalizm üyeliği için negatif bir sapma yaratacaktır. Tam olarak uygulanması 12 tur sürer ve bir dönem 20 turdur ama sapmanın maksimum değeri -13 olduğundan (diğer benzer değişkenlerle karşılaştırıldığında bu kesinlikle çok büyük), etkilerini hissetmek uzun sürmez. Eğer bir turunuzu küçük işletmelere verilen hibeleri artırarak, diğer turunuzu da Fransa’nın çalışma yasalarını “sendika yanlısı” yerine “dengeli” olacak şekilde değiştirerek geçirirseniz, ilk döneminizin yarısında Fransa’nın sosyalist nüfus oranının yüzde 80’den yüzde 40’a düşmesini sağlarsınız.
Kapitalistlerin yükselişe geçmesi için fazla bir şey gerekmez, bu nedenle minimum siyasi sermaye veya çabayla Fransa’yı etkili bir şekilde ABD’ye dönüştürmüş olursunuz. Bu örnekle ilgili sorunum, bunu bilerek yapmamış olmam. Birlik ve bütçe sorunlarını çözmek için Fransa olarak bir oyun oynadım. Fransa’nın tarihsel olarak muhafazakar Hıristiyanlar, ilerici liberaller, sağcı milliyetçiler, ayrılıkçılar ve daha pek çok farklı siyasi gruptan oluşan bir karışım olduğunun farkındaydım. Fransa olarak oynamanın Amerika Birleşik Devletleri için ustalaştığım öğrenme eğrisini sıfırlayacağını umuyordum ama ne yazık ki hiç de öyle olmadı…
İlk iki turda nispeten düşük etkili olduğunu düşündüğüm iki reform geçirdim. Ardından, sekiz tur içinde, sosyalistlerin ve kapitalistlerin – iki zıt grubun – temsil yüzdesi tersine döndü. Kültürel bir devrim başlatmışım gibi hissetmedim; oyunun arka ucundaki kadranların ayarı bozulmuş gibiydi. İllüzyon bozulmuştu. Democracy 4 içerisinde bu her zaman oluyor. Dış cephedeki çatlakları gördüğünüzde, oyunun mekaniğine aşırı eleştirel yaklaşmak kolay. Neden daha fazla liberal yapmak için politikalar var da daha fazla muhafazakâr yapmak için politikalar yok? Neden medya etkinlikleri aynı kararları tekrarlıyor ve hiçbir zaman gerçek bir etki yaratmıyor? Amerika Birleşik Devletleri olarak oynarken neden medya tekelinden asla kurtulamıyorum?
Neden tütünü yasaklamamı isteyen bir etkinlik var ama ben hala tütün vergimden gelir topluyorum? Aslında, neden hala Tütün Yasağı adında bir politika uygulayabiliyorum? Neden şirket cinayetleri yasa tasarısına atıfta bulunuluyor ama bu benim uygulayabileceğim gerçek bir politika değil? Neden sürekli suikasta uğruyorum? Şok tabancaları suikastları nasıl önlüyor? Neden bazı politikaların görünüşte hiçbir dezavantajı yok? Neden diğer politikaların görünüşte hiçbir getirisi yok? Bu eleştiriler serinin ömrü boyunca tutarlı oldu ama Democracy 4 oyununun benzersiz yanı ilk kez mod araçları sunması. Bu araçlar nispeten basit ama ben bunlara kullanıcı dostu diyemem.
Tüm bunlara verdiğiniz tepki, Democracy 4 oyununun sizin için uygun bir oyun olup olmadığının en iyi göstergesi olabilir. Mod araçları Ekim 2021 içerisinde duyurulduğunda büyük bir heyecan duymuştum. Yani, nihayet bu son derece karmaşık siyasi simülatör daha da karmaşık hale gelebilir diye sevindim. Bu beni heyecanlandıran türden bir şey. Yeni bir özellik, serinin bu son sürümünün zamanla daha iyi hale gelebileceğini gösteriyor.
Democracy 4 oyununun temel oyununda görünen kusurlar ne olursa olsun, siyasi sistemimizi etkileyen yoğun bir şekilde birbirine bağlı mekanikler sistemini tasvir eden tek oyun. Video oyunlarında başka hiçbir yerde bulamayacağınız bir fanteziyi gerçekleştiriyor ve kesinlikle hayatta başka hiçbir yerde de yaşayamayabilirsiniz bunu. İşte bu yüzden, Democracy 4 için ne kadar eleştiri sıralarsam sıralayayım, kendimi ona tekrar tekrar dönerken buluyorum. Bu onu ille de iyi bir oyun yapmaz, ancak hoşunuza gidecek türden bir oyunsa, onun gibisi yok.
